دیابت بارداری

 Gestational Diabetes Mellitus – GDM

📘 توضیح کلی

دیابت بارداری نوعی اختلال متابولیک است که در دوران بارداری رخ می‌دهد و با افزایش سطح قند خون مشخص می‌شود. این وضعیت معمولاً در نیمه دوم بارداری حدود هفته‌های ۲۴–۲۸  تشخیص داده می‌شود و ناشی از مقاومت به انسولین است که به‌دلیل تغییرات هورمونی بارداری ایجاد می‌شود. دیابت بارداری می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین عوارض جدی داشته باشد، اما با تشخیص و درمان مناسب قابل کنترل است.

🌍 همه‌گیرشناسی

• شیوع جهانی : حدود ۲ تا ۱۰٪ بارداری‌ها.
• در ایران، مطالعات نشان داده‌اند که شیوع دیابت بارداری حدود ۴ تا ۸٪ است و در حال افزایش است.
• عوامل خطر: سن بالای مادر، سابقه خانوادگی دیابت، چاقی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، سابقه دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی.
• زنان آسیایی و خاورمیانه‌ای نسبت به جمعیت‌های غربی در معرض خطر بیشتری هستند.

⚠️ علائم بالینی

• اغلب بدون علامت و تنها با آزمایش تشخیص داده می‌شود.
• در برخی موارد : تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی، تاری دید.
• افزایش وزن بیش از حد یا غیرطبیعی در بارداری.
• بزرگی غیرمعمول جنین  (Macrosomia) .

🧪 علت‌های بروز بیماری

• تغییرات هورمونی بارداری (افزایش هورمون‌های جفتی مانند لاکتوژن جفتی، پروژسترون، کورتیزول).
• کاهش حساسیت سلول‌ها به انسولین.
• عوامل ژنتیکی و محیطی.
• چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک.

🛡️ راه‌های پیشگیری

• کاهش وزن قبل از بارداری در زنان چاق.
• فعالیت بدنی منظم قبل و حین بارداری.
• رژیم غذایی سالم و متعادل.
• غربالگری زودهنگام در زنان پرخطر.
• مشاوره قبل از بارداری برای زنان با سابقه دیابت بارداری.

🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی

💊 درمان بیماری

• اصلاح سبک زندگی:
  • رژیم غذایی متعادل (کاهش مصرف قندهای ساده، افزایش فیبر).
  • فعالیت بدنی سبک (پیاده‌روی، یوگا بارداری).
• کنترل قند خون:
  • پایش روزانه قند خون با گلوکومتر.
• داروها:
  • انسولین (انتخاب اول در موارد کنترل‌نشده).
  • متفورمین یا گلیبوراید (در برخی موارد با نظر پزشک).
• مراقبت‌های بارداری:
  • پایش رشد جنین با سونوگرافی.
  • بررسی مایع آمنیوتیک و سلامت جنین.

⚠️ عوارض و پیش‌آگهی

برای مادر:

• افزایش خطر پره‌اکلامپسی.
• زایمان زودرس.
• افزایش احتمال سزارین.
• خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده (۳۰–۵۰٪ طی ۱۰ سال).

برای جنین و نوزاد:

• ماکروزومی (وزن بالای جنین).
• دیستوشی شانه در هنگام زایمان.
• هیپوگلیسمی نوزادی پس از تولد.
• افزایش خطر چاقی و دیابت در آینده.
• مرده‌زایی در موارد کنترل‌نشده.

🧩 مدیریت پس از زایمان

• بررسی قند خون مادر ۶–۱۲ هفته پس از زایمان.
• غربالگری سالانه برای دیابت نوع ۲.
• توصیه به شیردهی (کمک به کاهش قند خون و وزن مادر).
• اصلاح سبک زندگی برای کاهش خطر دیابت آینده.