🌾 بیماری سلیاک

Celiac Disease

📘 توضیح کلی

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی مزمن است که در آن مصرف گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) باعث تحریک سیستم ایمنی و آسیب به مخاط روده باریک می‌شود. این آسیب منجر به سوءجذب مواد مغذی و بروز علائم گوارشی و خارج‌گوارشی می‌گردد. سلیاک یک بیماری مادام‌العمر است و تنها درمان مؤثر آن رژیم غذایی بدون گلوتن است.

🌍 همه‌گیرشناسی

• شیوع جهانی حدود ۱٪ جمعیت است.
• در ایران نیز موارد سلیاک در حال افزایش و بیشتر در کودکان و زنان دیده می‌شود.
• بسیاری از بیماران تشخیص داده نمی‌شوند یا با تأخیر تشخیص می‌گیرند.
• ارتباط قوی با بیماری‌های خودایمنی دیگر مانند دیابت نوع ۱ و تیروئیدیت هاشیموتو.

⚠️ علائم بالینی

• گوارشی :  اسهال مزمن، نفخ، درد شکمی، کاهش وزن، سوءجذب.
• خارج‌گوارشی :  کم‌خونی فقر آهن، پوکی استخوان، تاخیر رشد در کودکان.
• خستگی مزمن.
• بثورات پوستی  (Dermatitis herpetiformis) .
• ناباروری یا مشکلات قاعدگی در زنان.

🧪 علت‌های بروز بیماری

• مصرف گلوتن در افراد ژنتیکی مستعد HLA-DQ2) و (HLA-DQ8 .
• واکنش خودایمنی علیه مخاط روده باریک.
• عوامل محیطی و عفونت‌های ویروسی ممکن است محرک باشند.

🛡️ راه‌های پیشگیری

• پیشگیری کامل ممکن نیست، اما تشخیص زودهنگام و رعایت رژیم بدون گلوتن از عوارض جلوگیری می‌کند.
• غربالگری در افراد پرخطر (خانواده درجه اول بیماران، مبتلایان به بیماری‌های خودایمنی).

🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی

💊 درمان بیماری

• رژیم غذایی بدون گلوتن مادام‌العمر :  حذف گندم، جو، چاودار و محصولات حاوی آن‌ها.
• مصرف غذاهای طبیعی بدون گلوتن (برنج، ذرت، سیب‌زمینی).
• مکمل‌های آهن، کلسیم، ویتامین D و B12 در صورت کمبود.
• پایش منظم رشد در کودکان و تراکم استخوان در بزرگسالان.

⚠️ عوارض و پیش‌آگهی

• سوءجذب مزمن و کمبودهای تغذیه‌ای.
• پوکی استخوان و شکستگی‌ها.
• افزایش خطر برخی سرطان‌های روده کوچک و لنفوم.
• پیش‌آگهی : با رعایت رژیم بدون گلوتن، بیماران می‌توانند زندگی طبیعی داشته باشند.