کمبود ویتامین D

Vitamin D Deficiency

📘 توضیح کلی

ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که نقش حیاتی در سلامت استخوان‌ها، تنظیم کلسیم و فسفر، عملکرد ایمنی و سلامت عمومی دارد. کمبود ویتامین D یکی از شایع‌ترین مشکلات تغذیه‌ای در جهان است و می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند نرمی استخوان (Osteomalacia)، راشیتیسم در کودکان و پوکی استخوان در بزرگسالان شود.

🌍 همه‌گیرشناسی

• حدود ۱ میلیارد نفر در جهان دچار کمبود یا ناکافی بودن سطح ویتامین D هستند.
• شیوع بالاتر در کشورهای خاورمیانه به‌دلیل پوشش لباس و کاهش تماس با نور خورشید.
• در ایران، مطالعات نشان داده‌اند که درصد قابل توجهی از جمعیت (به‌ویژه زنان و سالمندان) کمبود ویتامین D دارند.
• عوامل خطر: سن بالا، پوست تیره، چاقی، رژیم غذایی فقیر از ویتامین  D .

⚠️ علائم بالینی

• درد استخوان و ضعف عضلانی.
• خستگی و کاهش انرژی.
• افزایش خطر شکستگی استخوان.
• در کودکان : تأخیر رشد، تغییر شکل استخوان‌ها (راشیتیسم).
• در بزرگسالان : پوکی استخوان، نرمی استخوان.
• علائم غیر اختصاصی : افسردگی، ریزش مو، ضعف ایمنی.

🧪 علت‌های بروز بیماری

• کاهش تماس با نور خورشید.
• رژیم غذایی کم‌ویتامین D(کمبود ماهی‌های چرب، لبنیات غنی‌شده).
• اختلالات جذب (بیماری سلیاک، بیماری‌های گوارشی).
• بیماری‌های کلیوی یا کبدی (اختلال در متابولیسم ویتامین D).
• مصرف برخی داروها (ضدصرع، گلوکوکورتیکوئیدها).

🛡️ راه‌های پیشگیری

• تماس منظم با نور خورشید (۱۰–۳۰ دقیقه در روز بسته به پوست و شرایط).
• مصرف غذاهای غنی از ویتامین D (ماهی‌های چرب، تخم‌مرغ، لبنیات غنی‌شده) .
• مصرف مکمل‌های ویتامین D در افراد پرخطر.
• پایش سطح ویتامین D در سالمندان، زنان باردار و کودکان.

🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی

💊 درمان بیماری

• مکمل‌های ویتامین  D :
  • دوز بر اساس شدت کمبود و شرایط بیمار (با نظر پزشک).
• اصلاح رژیم غذایی :  افزایش مصرف منابع غذایی غنی از ویتامین  D .
• نور درمانی :  در موارد خاص با نور  UVB .
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای :   مانند سلیاک یا بیماری کلیوی.

⚠️ عوارض و پیش‌آگهی

• پوکی استخوان و شکستگی‌های مکرر.
• نرمی استخوان و تغییر شکل استخوان‌ها.
• افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت.
• ضعف سیستم ایمنی و افزایش عفونت‌ها.
• پیش‌آگهی : با درمان مناسب قابل اصلاح است.